Αυτισμός και αθλητισμός

Τα άτομα μέσα στο φάσμα του αυτισμού, δείχνουν να λειτουργούν καλύτερα σε δομημένα πλαίσια, ανεξαρτήτως του αθλήματος ή της άσκησης που καλούνται να κάνουν. Είτε είναι ομαδικό άθλημα, είτε ατομικό, ένα καλά δομημένο πλαίσιο, με αρχή, μέση και τέλος και το οποίο διατηρεί, μέσα στα επιτρεπτά για το άθλημα ή την άσκηση, όρια μία συγκεκριμένη ρουτίνα, χωρίς εκπλήξεις και αυτοσχεδιασμούς, είναι σε θέση να τραβήξει την προσοχή ενός παιδιού και να λειτουργήσει υπέρ του, σε όλα τα επίπεδα που ένα άθλημα ή μία άσκηση μπορεί να ωφελήσει κάποιον.

Τα πιο διαδεδομένα, μεταξύ άλλων, αθλήματα για τα παιδιά με αυτισμό είναι η κολύμβηση, η ιππασία , το περπάτημα στη φύση (hiking), η ποδηλασία και οι πολεμικές τέχνες. Τα συγκεκριμένα αθλήματα, θεωρούνται ατομικά. Δεδομένης της δυσκολίας για ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων, τα ομαδικά αθλήματα όπως το μπάσκετ, το ποδόσφαιρο ή το βόλεϊ και αυτά τα οποία πραγματοποιούνται σε ομάδες (όπως το μπαλέτο ή η ενόργανή), καλό είναι να μην προτιμώνται, τουλάχιστον εφόσον το παιδί δεν έχει αναπτύξει τις απαιτούμενες δεξιότητες, για την συνύπαρξη σε μία ομάδα. Σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν είναι απαγορευτικά για όλους.

Σε αυστηρά θεραπευτικό πλαίσιο, τα προγράμματα είναι εξατομικευμένα και με συγκεκριμένη στοχοθεσία. Στην Ελλάδα, υπάρχουν σύλλογοι και κέντρα, στα οποία ένας γονέας ή κηδεμόνας μπορεί να απευθυνθεί για την φυσική άσκηση του παιδιού του. Τα προγράμματα είναι συνήθως ένας προς έναν (σε εξαιρετικές περιπτώσεις και σε μικρές ομάδες δύο με τριών ατόμων), σχεδιάζονται μετά από σχετική αξιολόγηση του παιδιού και έχουν συγκεκριμένη στοχοθεσία.

Εκτός των δραστηριοτήτων με αυστηρά θεραπευτική στοχοθεσία (αύξηση και βελτίωση κινητικότητας, επικοινωνία), ένα παιδί στο φάσμα (συνήθως υψηλής λειτουργικότητας), μπορεί να εμπλακεί σε μία σωματική δραστηριότητα με χαλαρότερους στόχους ή πιο γενικούς. Στα πλαίσια για παράδειγμα ενός τυπικού αθλητικού συλλόγου, ένα παιδί με υψηλή λειτουργικότητα, μπορεί να ωφεληθεί, τόσο από την ίδια την άσκηση (εκτόνωση ενέργειας και εκγύμναση του σώματος), όσο και από την επαφή του με παιδιά παρόμοιας ηλικίας. Οι δυσκολίες είναι αρκετές, αλλά όπως είπαμε και παραπάνω δεν είναι αποτρεπτικές. Εφόσον, ο προπονητής ή γυμναστής έχει ενημερωθεί για τις ιδιαιτερότητες του παιδιού, από τους γονείς ή και την ομάδα θεραπευτών του, μπορεί με μικρές τροποποιήσεις στην ρουτίνα της προπόνησης να εμπλέξει το παιδί.

Σε όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, είτε μιλάμε για ένα άθλημα, είτε για αυστηρά θεραπευτικό πλαίσιο, εφόσον το παιδί με αυτισμό, δεν αισθάνεται απειλή, λόγω ερεθισμάτων και του γενικότερου περιβάλλοντος, μπορεί να περάσει ευχάριστα και εποικοδομητικά την ώρα, ανεξαρτήτως στόχων και μεθόδων. Είναι σημαντικό πριν την εμπλοκή του παιδιού, οι γονείς ή κηδεμόνες να ξεκαθαρίσουν ποιά είναι τα κίνητρά τους για αυτήν την ενασχόληση και να συζητήσουν με τον προπονητή ή τον γυμναστή, τί μπορεί να προσφέρει και τί θέλουν εν τέλει, από την αυτήν, να πετύχουν.

Πέρα από οποιαδήποτε όμως εμπλοκή σε οργανωμένο πλαίσιο, ένα παιδί καλό είναι να ασκείται, σε κάθε ευκαιρία. Η βόλτα σε ένα πάρκο, στην θάλασσα και οι δραστηριότητες όπως το παιχνίδι με την μπάλα, σε ένα χαλαρό και ευχάριστο πλαίσιο με την οικογένεια και το στενό περιβάλλον, ενισχύουν θετικά την φυσική άσκηση και μπορούν να βοηθήσουν για μία ομαλότερη μετάβαση σε ένα πιο οργανωμένο πλαίσιο, όπως αυτό του αθλητικού συλλόγου. Τέλος, μην ξεχνάμε ότι ακόμα και αν ένα παιδί δεν παρακολουθήσει ποτέ κάποια οργανωμένη δραστηριότητα για την φυσική του άσκηση, οι γονείς και οι κηδεμόνες μπορούν πάντα με φαντασία και θετική διάθεση, να το εμπλέξουν σε ποικίλες μορφές άσκησης, οι οποίες είναι δυνατόν να βελτιώσουν τόσο τις κινητικές δεξιότητες, όσο και τις επικοινωνιακές του.

Ευχαριστώ θερμά την Χριστίνα Καραντζούνη, φοιτήτρια της Προσαρμοσμένης Κινητικής Αγωγής του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) για την βοήθειά της και την εποικοδομητική συζήτησή μας, πάνω στο θέμα.