Βοηθήστε το παιδί με αυτισμό να έχει ομαλές μεταβάσεις

Καθημερινά στο σπίτι, στη δουλειά, στο σχολείο μεταβαίνουμε από τη μία δραστηριότητα στην άλλη, χωρίς οι περισσότεροι από εμάς να δυσκολευόμαστε. Οι μεταβάσεις είναι μία φυσική διαδικασία, που γίνεται τις περισσότερες φορές ασυνείδητα μόλις τελειώσουμε μία δραστηριότητα ή μόλις έρθει η ώρα να πάμε σε μία επόμενη, άσχετα αν έχουμε ολοκληρώσει την προηγούμενη.

Η ευκολία αυτή δεν είναι αυτονόητη για τα άτομα με αυτισμό. Λόγω των δυσκολιών τους και της επιθυμίας τους για ένα όσο γίνεται πιο προβλέψιμο περιβάλλον, τα άτομα αυτής της ομάδας, δυσκολεύονται στην μετάβαση από μία δραστηριότητα, σε μία άλλη ή από ένα μέρος, σε ένα άλλο.

Υπάρχουν πολλές τεχνικές και στρατηγικές που χρησιμοποιούμε για να βοηθήσουμε τα άτομα με αυτισμό με τις μεταβάσεις τους, δημιουργώντας σε κάθε περίπτωση, πιο προβλέψιμες καταστάσεις και πιο ασφαλή περιβάλλοντα. Παρουσιάζουμε παρακάτω κάποιες τεχνικές, τι οποίες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτούσιες ή να τις προσαρμόσετε, ώστε να έχουν νόημα και αποτέλεσμα στο δικό σας το παιδί.

Βοήθεια με βίντεο:
Βιντεοσκοπήστε μια συγκεκριμένη ρουτίνα ή ένα νέο μέρος το οποίο θα επισκεφθείτε σύντομα. Παράλληλα με την εικόνα, δώστε μέσα στο βίντεο μικρές οδηγίες ή διευκρινήσεις. Δείτε το βίντεο πολλές φορές με το παιδί σας, πριν αρχίσετε την προσπάθεια για να μάθει την νέα ρουτίνα ή πριν πάτε στο νέο μέρος.
Παράδειγμα: Την επόμενη εβδομάδα έχετε κλείσει ραντεβού με τον οδοντίατρο. Βιντεοσκοπήστε μέρος της διαδρομής, που θα παρκάρετε, το ιατρείο απ’ έξω, τον χώρο αναμονής, τον γιατρό τον ίδιο και το ιατρείο μέσα, εκεί που θα βρίσκεται το παιδί. Το βίντεο δεν χρειάζεται να διαρκεί παραπάνω από 5 λεπτά.

Βοήθεια με τυπωμένες εικόνες:
Εκτυπώστε, ζωγραφίστε ή βρείτε εικόνες οι οποίες θα ανταποκρίνονται στην δραστηριότητα που θέλετε να μάθει το παιδί σας. Οι κοινωνικές ιστορίες είναι παράδειγμα μιας τέτοιας βοήθειας.
Στο παραπάνω παράδειγμα με τον οδοντίατρο: Εκτυπώστε μία ακολουθία εικόνων ή φωτογραφήστε τα βασικά μέρη της επίσκεψης και φτιάξτε μία ιστορία, την οποία θα επικοινωνήσετε με το παιδί σας αρκετές φορές πριν την ημέρα της επίσκεψης.

Βοήθεια με χρονόμετρο:
Χρησιμοποιείστε σε εμφανές σημείο ένα χρονόμετρο το οποίο θα δείχνει το εναπομείναντα χρόνο για να ολοκληρωθεί μία δραστηριότητα και να αρχίσει μία άλλη.
Παράδειγμα: Στην μελέτη του παιδιού σας, για να το βοηθήσετε να μείνει όσο γίνεται πιο συγκεντρωμένο γίνεται, χρησιμοποιήστε ένα χρονόμετρο με αντίστροφη μέτρηση ή με οπτικό ερέθισμα (να είναι κόκκινος ο χρόνος που απομένει, δηλαδή το κόκκινο χρώμα να μειώνεται, όσο πλησιάζει το τέλος της δραστηριότητας). Δείξτε ή πείτε του ότι θα κάνει διάλειμμα μόλις όλο το ρολόι γίνει άσπρο. Αυξήστε ή μειώστε τον χρόνο, ανάλογα με τις δυνατότητες του παιδιού ή ανάλογα σε ποιο στάδιο της εκπαίδευσης βρίσκεται (αρχή, μέση ή τέλος).

Βοήθεια με οπτική αντίστροφη μέτρηση:
Δημιουργήστε καρτέλες με ξεχωριστά χρώματα ή με ευδιάκριτα νούμερα ή γράμματα σε σειρά και αφαιρείτε μία καρτέλα, ανάλογα με το κατά πόσο πλησιάζει ο χρόνος για να αλλάξει το παιδί μια δραστηριότητα ή να γίνει κάτι νέο. Την στρατηγική αυτή την χρησιμοποιούμε συνήθως όταν το χρονοδιάγραμμα δεν είναι τόσο καθορισμένο.
Παράδειγμα: Περιμένετε φίλους το απόγευμα στο σπίτι σας στις 18:00. Σας καλούν εγκαίρως και σας λένε ότι πιθανόν να αργήσουν λίγο, αλλά δεν γνωρίζουν πόσο. Όταν ξεκινούν οι φίλοι σας για το σπίτι τους, ζητήστε να σας κάνουν μία αναπάντητη ή να σας πάρουν τηλέφωνο. Αφαιρέστε το νούμερο 5 από την ακολουθία των αριθμών στον πίνακα ή την καρτέλα που έχετε φτιάξει για το παιδί σας. Ζητήστε να σας ειδοποιήσουν όταν πλησιάζουν και θέλουν περίπου 5 λεπτά ακόμα και αφαιρέστε το νούμερο 4. Μόλις παρκάρουν αφαιρέστε το νούμερο 3 και λίγα δευτερόλεπτα μετά το νούμερο 2 και μόλις χτυπήσει το κουδούνι το νούμερο 1.

Βοήθεια με κάρτες “πρώτα/μετά”:
Κατά τη διάρκεια μίας δραστηριότητας, οι κάρτες αυτές μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να καταλάβει αμέσως μετά τί ακολουθεί, ώστε να μειωθεί το σχετικό άγχος και φυσικά να ολοκληρώσει την δραστηριότητα που κάνει εκείνη τη στιγμή. Οι έρευνες και η εμπειρία έχουν δείξει ότι αυτή η τεχνική, μπορεί να μειώσει το άγχος του παιδιού και να το κάνει πιο συνεργάσιμο κατά τη διάρκεια της λιγότερο επιθυμητής δραστηριότητας.
Παράδειγμα: Σε ένα παιδί δεν αρέσει η ώρα του μπάνιου, αλλά αμέσως μετά του αρέσει πολύ που κάθεται στον υπολογιστή του και παίζει το αγαπημένο του παιχνίδι. Μέσα στο μπάνιο, έχετε σε ένα εμφανές σημείο δύο κάρτες που θα δείχνουν το μπάνιο και τον υπολογιστή και γράψτε από πάνω το πρώτα και μετά αντίστοιχα.

Βοήθεια με οπτικά “συνθήματα”:
Κατά τη διάρκεια μίας δραστηριότητας δείξτε στο παιδί τί ακολουθεί αμέσως μετά, μέσα από κάρτες με εικόνες που έχετε εκτυπώσει, ζωγραφίσει ή φωτογραφίσει.
Παράδειγμα: Στον παιδότοπο, καθώς το παιδί παίζει, φτάνει το φαγητό που έχετε παραγγέλλει. Πλησιάστε το και δώστε του μία κάρτα με φαγητό, ώστε να καταλάβει ότι τώρα πρέπει να αφήσει το παιχνίδι ή την δραστηριότητά του με τα άλλα παιδιά και να έρθει μαζί σας στο τραπέζι για να φάει.

Βοήθεια με λεκτικά “συνθήματα”:
Ειδοποιήστε το παιδί σας, εφόσον έχει κατακτήσει τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις για την δραστηριότητα που θα ακολουθήσει, απλά λέγοντάς την. Ο χρόνος μεταξύ του συνθήματος και της έναρξης της νέας δραστηριότητας εξαρτάται αποκλειστικά από το παιδί και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Τα λεκτικά συνθήματα μπορούν να συνδυαστούν με σχεδόν όλα τα οπτικά και να κάνουν τις μεταβάσεις πιο ομαλές, αφού υπάρχουν δύο ειδών συνθήματα.
Παράδειγμα: Το παιδί σας είναι στο σαλόνι σας και βλέπει το αγαπημένο του DVD με τραγούδια στην τηλεόραση. Πλησιάστε το και πείτε του “Σε δύο λεπτά θα αρχίσουμε τα μαθήματα”.

Βοήθεια με κουτί “τέλος” ή “αργότερα”:
Φτιάξτε κουτιά με την ένδειξη “τέλος” ή “αργότερα”, μέσα στο δωμάτιο και βάλτε τα υλικά μία δραστηριότητας στο αντίστοιχο κουτί, ανάλογα με την ένδειξη.
Παράδειγμα: Μόλις το παιδί σας τελειώσει την μελέτη του στα μαθηματικά, πείτε του να βάλει ή βάλτε μαζί του, όλα τα τετράδια και τα υλικά που χρησιμοποιήσατε μέσα στο κουτί “τέλος”. Έτσι θα καταλάβει ότι είναι ώρα για νέο μάθημα, ή για το διάλλειμά του ή για οτιδήποτε άλλο έχετε ορίσει. Επίσης βάλτε το χειριστήριο του κονσόλας παιχνιδιών του, στο κουτί “αργότερα” για να καταλάβει ότι μπορεί να επιστρέψει στην αγαπημένη του δραστηριότητα πιο μετά.

Βοήθεια με μουσική ή τραγούδι ή ήχο:
Δημιουργείστε ένα μικρό τραγούδι ή βρείτε μία μουσική που να αρέσει στο παιδί ή κάποιον ήχο που δεν του προκαλεί εκνευρισμό και αναπαράγετε το ερέθισμα, πριν την μετάβαση σε μία διαφορετική δραστηριότητα. Έτσι θα συνδυάσει τον συγκεκριμένο ήχο, τραγούδι ή μουσική με το γεγονός ότι πρέπει να ετοιμαστεί να μεταβεί στην επόμενη δραστηριότητα.
Παράδειγμα: Σε ένα πάρτι και ενώ το παιδί σας παίζει με τους φίλους του, πλησιάστε το και τραγουδήστε του σιγανά το συνθηματικό σας. Καταλαβαίνει έτσι ότι είναι ώρα να χαιρετίσει τους φίλους του, να φορέσει το μπουφάν του και να φύγει από το πάρτι.

Γενικά προσπαθήστε να κρατάτε μία συγκεκριμένη ρουτίνα για το παιδί σας. Αυτό βοηθάει όλα τα άτομα μέσα στο φάσμα του αυτισμού, μειώνοντας το άγχος τους, ενώ ενισχύει παράλληλα και την ανάγκη τους για προβλεψιμότητα στο περιβάλλον τους και τις δραστηριότητές τους. Οργανώστε την ρουτίνα του, σε ακολουθία δραστηριοτήτων που θα πηγαίνει από αυτή που του αρέσει λιγότερο, σε αυτή που αγαπάει περισσότερο και τέλος σε μία ουδέτερη. Αν η ρουτίνα σας χρειαστεί να αλλάξει, χρησιμοποιήστε μία από τις παραπάνω τεχνικές, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του παιδιού σας για να το βοηθήστε να χειριστεί την νέα κατάσταση καλύτερα.

Μείνετε τέλος ανοικτοί σε νέες προτάσεις και αφήστε την φαντασία σας να δημιουργήσει νέες τεχνικές και τρόπους για να βοηθήστε το παιδί σας να διαχειριστεί καλύτερα τις καθημερινές αλλαγές δραστηριοτήτων, μέσα σε όλα τα πλαίσια. Να θυμάστε σε κάθε βήμα σας, την ιδιαίτερη προσωπικότητα του δικού σας παιδιού, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του και τον ιδιαίτερο τρόπο του, να μαθαίνει και να αφομοιώσει νέες πληροφορίες.